Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de fevrié 2016

 

Pilot d’assai… e felibre…

Andriéu Turcat
l’ome d’acioun
arlè de-longo sa lengo maire

Lou felibre, pilot d’assai, Andriéu Turcat defuntè lou mes passa à Paris. Es éu que prenguè lou poumié li coumando dóu vòu de l’avioun supersounique “ Concorde ” sus la pisto de l’aerouport de Toulouso-Blagnac en 1969 e franchiguè mai lou mur dóu son coume l’avié fa, bèu proumié, en 1954 à bord d’un avioun esperimentau bateja “ Gerfaut 1 ”. Èro adeja un pilot d’assai de legèndo plen d’envans, ço que ié faguè batre, en 1957 tres record de vitesso ascenciounalo, 6.000, 8.000 e 12.000 mètre emé l’avioun “ Gerfaut 2 ”, mai tambèn en 1959 un autre record moundiau de vitesso en circuit barra sus cènt kiloumètre, à l’aluro de 1.640 kiloumètre/ouro, sus lou “ Griffon 2 ”.
Andriéu Turcat es nascu lou 23 d’óutobre de 1921 à Marsiho dins uno famiho de coustrutour autoumoubile “ Turcat-Méry ”, que tóuti parlavon prouvençau e pèr acò restara de-longo estaca à sa lengo meiralo. Nous lou ramentè encaro dins uno de nòstis entrèvo quouro prenguè se retirado : “…un counquistaire sènso fe e sènso racinage es qu’un sourdat perdu. Sara aquest soucit de racinage que m’aura adu à mai pratica la lengo nostro, e recounèisse toujour-que-mai d’impourtanço i valour de culturo, comme se n’en capito l’óucasioun dintre l’Acadèmi di Jo Flourau ”.
O, Andriéu Turcat es esta elegi en 1975 à l’Acadèmi di Jo Flourau sus lou 27en fautuei, e avèn d’éu dins l’encastre d’aquelo Acadèmi uno plaqueto In-8 broucado de 12 pajo, titrado “ Traduction française du rapport sur les œuvres de langue d’oc qui sera prononcé en provençal. Académie des Jeux Floraux, séance du 3 mai 1979 ”.
Bèn segur, Andriéu Turcat baiavo d’article en lengo nostro, mai tambèn lou poudian escouta parla un prouvençau de trìo dins d’emissioun de televisioun…
Bèn segur encaro, quouro Glaude Marzeau escriguè soun libre “ Frédéric Mistral et l’aviation ”, Andriéu Turcat se retroubè au coustat d’Andriéu Chamson e Reinié Jouveau pèr n’en faire l’entruducioun ounte fin finalo definis l’aviacioun : “ Plus qu’une invention usinière, elle est et restera d’abord l’homme dans le ciel. C’est un peu Magali, idéal longtemps poursuivi, puis counquis. Et… Tre te vèire, vè lis estello o Magali, coume an pali ! ” Es signa : “André Turcat, Pilote d’essais du “Concorde” et félibre”.
L’aviatour titulàri de mai de 6.000 ouro de vòu, avié fa sis estùdi à l’Escolo pouliteinico, sènso s’avisa de sa voucacioun futuro e lou disié en lengo nostro : “ De verai d’ùni de mi coulègo de vuei, o d’aièr, aguèron la voucacioun avans que sachèsson la règlo de tres. Lançavon sa sageto de papié e repetissien : sarai pilot d’assai. Mentre que iéu quouro intrère à l’Escolo pouliteinico aviéu jamai vist un avioun proche. Pensave plulèu de coustruire de pont, de barrage. Mai vesès coume la vido vous meno sènso que lou sachias souvènti-fes pèr de camin gaire glourious : noun me permeteguè moun rèng de sourtido de l’Escolo. Me restè l’Armado. Tablère que l’Armo la mai teinico me leissarié mai d’atous en man pèr chanja camiso e demandère l’aviacioun ! Provo qu’un jouvènt dèu pas manda lou manche après la destrau ”.
Sourti de l’Escolo en 1942, s’endevenguè Óuficié de l’Armado de l’Èr, emé lou brevèt de pilot en 1947, es ansin que se retroubè chèfe d’óuperacioun en Indouchino. À soun retour intro en 1950 à l’Escolo dóu persounau navigant d’assai e de recepcioun à Bretigni-sus-Orge e davèro lou brevet de pilot d’assai en 1951. L’an d’après es nouma direitour d’aquelo Escolo. N’en partira pèr ana faire lou chèfe pilot d’assai  à la SFECMAS, la Soucieta franceso d’estùdi e de coustrucioun de materiau aerounoutique especiau que devendra Nord-Aviacioun. Partènt d’aqui s’endevendra de-bon l’aviatour di record emé subre-tout sa nouminacioun de direitour dis assai en vòu dóu Councorde. D’aqui entre aqui vai reçaupre tout meno d’ounour : Coumandour de la Legioun d’Ounour, Grand Crous dins l’Ordre naciounau dóu Merite, Crous de Guerro di Tiatre d’óuperacioun esteriouro, Couman-dour de l’Ordre de l’Empèri Britanique e Medaio de l’aerounoutico.
Un cop à la retirado sara elegi deputa éuroupen en 1980 souto l’etiqueto RPR, pièi en 1983, foundara e sara lou proumié presidènt de l’ANAE, l’Acadèmi naciounalo de l’èr e de l’espàci.
“ Aro que siéu à la retirado, diriéu que lou meravihous d’aquéu mestié es, pèr d’inteleituau coume lis escolo an fa de nautre, d’èstre pamens obro de man. À despart de l’estùdi scientific e teini, demando d’alisca soun gàubi sus li coumando de l’avioun à la lèi d’un mesteirau. Acò tapo acò coume disié lou penitènt sènso pentimen. Mai subre-tout, ajudo à teni uno urouso balanço de la vido ”.
Un filousofe toujour dins l’acioun, e coume nous disié “…dins l’acioun, perdès pas tèms à espincha au mirau la fàci qu’avès en fasènt lou saut de l’ange ”.
Jamai s’arrestè aquéu saberu dóu gros grum, e, dins tout, daverè en 1990 lou titre de dóutour es-letro e en 2003 de licencia de teoulougìo catoulico.
Em’ acò Andriéu Turcat a publica mant un oubrage : en 1977,  “ Concorde ; Essais et batailles ” ; en 2000, “ Concorde : essais et batailles : 30 ans de rêve ” ; en 2005, “ Pilote d’essais : mémoires ” em’ un segound tome en 2009.
Lou felibre, pilot d’assai dóu Councorde repauso aro à Bèu-Recuei en Prouvènço, gardaren d’ùni de si paraulo en lengo nostro : “ Ai assaja de ne pas demoura à de leissoun teinico o meme scientifico. Mai tambèn d’entèndre, entre lou chafaret di reatour e de la counquisto lou sèns de touto aquelo agissènço, vole dire pèr l’umanita, e pièi pèr nautre, ome d’acioun. Crese de coumprendre qu’un counquistaire sènso fe e sènso racinage es qu’un sourdat perdu. Sara aquest soucit de racinage que m’aura adu à mai pratica la lengo nostro…”

 

Bernat Giély

 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat