Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de janvié 2017

 

L’Estat francés lou meiour

Bello reüssido pèr la mort de si lengo regiounalo

Bono Annado,
Acoumpagnado,
Afeciounado !

 

Pèr lou bèl an de Diéu 2017, Prouvènço d’aro vèn de carga si tres crous. Anan assaja de tambèn pourta la quatrenco, en vous gramacian tóuti, ami legèire, de nous agué acourda vòsti sufrage.
Pèr lou passage à l’an nòu, poudèn pas miés dire qu’un de nòsti journau davancié, “ Vivo Prouvènço ! ”… l’outihage es plus lou meme mai lou gàubi es sènso parié :
“ Couneissèn proun nòsti deco, e li couneissès bessai miés que nautre. Mai sabès peréu que sian tóuti eici de travaiaire : au nostre quau tèn l’araire o la poudadouiro, quau fai peta lou fouit, quau manejo la fichouiro o l’espaso, quau escaraugno, emé sa plumo, lou papié ; i’a ges de feniant ; e, tóuti nous fau souvènt leva la pèu pèr douna la becado is auceloun de noste nis.”
Trento an de benevoulat pèr la chourmo de Prouvènço d’aro, acò fai de milierat e de milierat d’ouro de travai que soun estado baiado bountousamen pèr la Causo que nous empuro : sauva la lengo.
“ Tout pèr la Causo ! vaqui nosto deviso unenco. Certo ! entre l’ideau que nous empuro e sa realisacioun de chasque jour, i’a proun, coume pensas, de garagai que souvènt porton esfrai e descounfort. O, devèn lucha souvènt emé tant d’indiferènci e de flaquige, avèn contro nautre tant de prejujat que perfes... l’esperanço s’ennèblo. Mai nous sufis alor d’ana trepeja li dougan dóu Rose o lis auturo roucassiero, e, perdu dins la garrigo e li ramiero, d’entèndre ressouna, bèn au founs de nosto amo, lou biéu de Calendau…”
Calendau, noste bèl eisèmple, qu’en aquest an 2017 anan festeja si cènt-cinquanto an… e manteni sa draio.
D’efèt, Frederi Mistral l’anounciavo lou 22 de janvié 1867 à soun ami Pau Meyer : “ Arribe enfin emé Calendau. Anarai vous l’oufri dins quàuqui jour…”

Amo de moun païs,

Tu que dardaies, manifèsto,
E dins sa lengo e dins sa gèsto ;
Quand li baroun picard, alemand, bourguignoun,
Sarravon Toulouso e Bèu-Caire,
Tu qu’empurères de tout caire
Contro li négri cavaucaire
Lis ome de Marsiho e li fiéu d’Avignoun;

Pèr la grandour di remembranço
Tu que nous sauves l’esperanço ;
Tu que dins la jouinesso, e plus caud e plus bèu,
Mau-grat la mort e l’aclapaire,
Fas regreia lou sang di paire ;

Mistral manco pas de dire en noto qu’es uno alusioun à la guerro dis Albigés e i sèti de Toulouso e de Bèu-Caire pèr lis envahissèire dóu Nord, que li vilo libro de Prouvènço prenguèron ardidamen partit contro li Crousat : “ Fau dire, dóu rèste, qu’aquelo inteligènço de la naciounalita se manifestè espountanivamen despièi lis Aup jusqu’au gou de Gascougno e de la Lèiro jusqu’à l’Èbre. Aquéli poupulacioun, de tout tèms, simpatico entre éli pèr uno similitudo de climat, d’istint, de mours, de cresènço, de legislacioun e de lengo, se troubavon à-n-aquelo epoco lèsto à fourma un estat de Prouvinço-Unido. Sa naciounalita, revelado e proupagado pèr li cant di Troubadour, s’èro amadurado rapidamen au soulèu di liberta loucalo… Es toujour un grand malur quand pèr souspresso la civilisacioun dèu ceda lou pas à la barbarìo, e lou triounfle di Franchimand retardè de dous siècle la marcho vers lou prougrès ”.
Sènso óublida lou grand lirisme de soun pouèmo “ La Coumtesso ”, “ Calendau ” es l’oubrage maje dóu militantisme mistralen. Rèsto demié lis gràndis obro engajado de nosto literaturo, remirable tant pèr soun eisaltacioun lirico que pèr sa valour simboulico que porto toujour espèr.
L’annado 2017 sara l’escasènço de tourna legi “ Calendau ”, e pèr li coumentaire d’adurre que mai de couneissènço e, de-segur, de lausenjo pèr aquéu grand pouèmo oumeri.

Proupousicoun de lèi en atelage

Basto, leissen Calendau, aro lou camin di vaco nous tourno mena à l’Assemblado naciounalo, dins Paris.
Eilamoundaut lou presidènt de la Republico es en partènço, a rembarra la Charto éuroupenco di lengo regiounalo dins la valiso de si proumesso troumpo-couioun.
Sa bello reüssido es apourtado pèr l’UNESCO que vuei nous es vengu dire “  que lou patrimòni lenguisti francés diminuo à l’un di ritme li mai viéu óusserva en Éuropo, ounte la mita di quàuqui 6 000 lengo vuei parlado cour lou risque d’uno toutalo istincioun avans la fin dóu siècle ”.
S’anan plus douna pòu pèr acò, li nouvèu candidat à la presidènço de l’Estat nous jougaran la memo musico proumeterello.
E pamens, nous toumbo uno ourmouno flourido, n’i’a que tenon de canta, en esperant la primo e la passado de poudé. Vaqui lou nouvèu miraiet que nous fan vira e sibla pèr la bouco d’ùni valènt deputa.
Zóu mai, nous plòu uno poulido “ proupousicioun de lèi relativo à la proumoucioun di lengo regiounalo ” qu’acabèron d’escriéure à la fin de l’an passa. Aquéu tèste es la resulto di deliberacioun de l’Assemblado naciounalo à l’eissido de la segoundo sesiho dóu 30 de nouvèmbre 2016.
Es lindo coume uno aigo de sourgènt que fai cascaia sa superioureta pouderouso en grando mostro de numeroutacioun… couladisso pèr lou paure mounde que sian.
N’en vaqui lou countengut :

Titre I
Ensignamen di lengo regiounalo

Article 1
La seicioun 4 dóu chapitre II dóu titre 1ié dóu libre III de la segoundo partido dóu code de l’educacioun es coumpleta pèr l’article L. 312-11-2 ansin redegi :
“ Art. L. 312-11-2. — Sènso prejucice de l’article L. 312-111-1, dins lou cadre de counvencioun entre l’Estat e li regioun, la couleitiveta territourialo de Corso vo li couleitiveta territourialo regido pèr l’article 73 de la Coustitucioun, la lengo regiounalo es uno matèri ensignado dins l’encastre de l’ouràri nourmau dis escolo meirenalo e elementàri, di coulège e di licèu sus tout o partido di territòri councerni.”

Article 2
Lou 2° de l’article L. 312-10 dóu meme code es coumpleta pèr li mot  : “ Quento que siegue la durado d’ensignamen dins aquéli dos lengo, dins lou respèt dis óujeitiéu de mestrìo de la lengo franceso fissa pèr lis article L. 111-1 e L. 121-3 ”.

Article 3
Lou chapitre 1ié dóu titre 1ié dóu libre VI de la tresenco partido dóu meme code es coumpleta pèr un article L. 611-9 ansin redegi :
“ Art. L. 611-9. — Lis establissamen d’ensignamen superiour, public o priva, podon countribuï au desvouloupamen de l’ensignamen di lengo regiounalo e en lengo regiounalo, di culturo regiounalo, ansin qu’à la difusioun d’aquéli d’aqui. De counvencioun entre lis universita vo d’àutris ourganisme d’ensignamen superiour e l’Estat, li regioun, li couleitiveta territourialo en estatut particulié, li despartamen, li coumuno vo si groupamen soun councluso à-n-aquel efèt.”

Article 3 bis ( nouvèu )
Lou gouvèr remet au Parlamen, dins un delai d’un an à coumta de la proumulgacioun de la presènto lèi, un raport sus lou finançamen dis escolo souto countrat simple pèr li couleitiveta terriourialo e si groupamen.
Aquéu raport preciso li coundicioun de messo en plaço necito au founciounamen e à l’investissamen dis establissamen priva laïque pratiquant lou moudèle d’ensignamen inmersiéu.

Titre II
Coumunicacioun e signaletico

À la demando de la regioun o di couleitiveta territourialo regido pèr l’article 73 de la Coustitucioun eiserçant li coumpetènci devouludo pèr la lèi i regioun, pèr vìo counvenciounalo vo countratualo, li service public asseguron sus tout o partido de soun territòri l’afichage de traducioun de la lengo franceso dins la, o li lengo regiounalo en usage sus lis iscripcioun e li signaletico apausado sus li bastimen publi, sus li vìo publico de circulacioun, sus li vìo navigablo, dins lis enfrastruturo de trasport ansin que dins li principau suport de coumunicacioun istituciounalo, à l’óucasioun de soun istalacioun o de soun renouvelamen.

Bedigas que sian, avian toujour cresegu qu’aquéli meno d’autourisacioun sourgentavon naturalamen, eh ! bèn noun ! riscavon de faire un trau dins la mar… E nòsti legislatour, toujour entre dor e viho, laisson rèn passa…
Dins l’encastre de si mesuro de simplificacioun cridado e afichado, lou gouvèr aqui se desbarrasso d’uno cargo sus li couleitiveta territourialo que se fai un malin plasé d’enumera en bèu signe de descentralisacioun.
Basto, prendren de-bon tout acò quand sara vouta, d’uno que lou tèms quicho avans la fin dóu regne de nòstis elegit plan-pausa e de l’autro que lou Senat après soun refus soulenne de ratifica la Charto éuroupenco di lengo regiounalo vai pas se dedire e toumba de soun escalo !

Prouvençau veici la Coupo que desbordo…

 

Bernat Giély

 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat