Mesadié d'enfourmacioun prouvençalo
Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de jun

Lou soulèu pèr un trau

Guiaume, Tòni, Pèire, Jaque, Glaude e Micoulau, nous an jamai fa vèire lou soulèu que pèr un trau….

 

 

Lou fort de Bregançoun

La Franço a un nouvèu presidènt de la Republico, se ié dis Micoulau Sarkozy.
Countènt o maucoura, faudra faire em’ éu.
De tout biais, es esta belamen elegi pèr li prouvençau.
Belamen coume dis lou prouvèrbi:
Belamen i n’i a, quand i n’i a,
Que quand i n’i a pas, i n’i a.
Vai-t’en saupre de qu’acò vòu dire.
De tout biais, lou Micoulau rèsto un prouvençau de la bono.
A plus besoun de croumpa soun mas à Maiano, i’an baia un castèu-fort à Bormo.
Tre bateja óuficialamen presidènt de la Republico dins la semano à Paris, lou dissate lou vesian courre en Prouvènço. Viro que viraras à l’entour de sa fourtaresso.
D’à pèd, cinq kiloumètre, siouplet, souto la ràbi dóu soulèu, à tibla la guèto, à susa coume uno bèstio pèr touca li man di Prouvençau e Costo-d’azuren acampa à l’asard, aqui, pèr bada Micoulau.
— Ah! bado, Coulau que ta maire fricasso, l’espressioun es dins lou Tresor dóu Felibrige.
De-bon, tóuti li gènt lou badavon.
Lou pelerinage de Bregançoun fai que coumença… lis aparicioun soun assegurado au mens pèr cinq an.

La coumprenesoun

Basto! Entre Prouvençau poudren belèu s’entèndre?
Es encaro uno vesioun subre-naturalo… Sian sus un pichot tros de terraire ounte uno pichoto pougnado de terradouren parlon la memo lengo e se coumprenon pas, alor pensas un pau em’ un nouvèu vengut! Coume ié fau dire à-n-aquéu d’aqui, que d’ùni se dison Prouvençau, d’autre se sonon Óucitan e lou restant se countènto d’èstre Miejournau.
Coume ié faire encapa que la lengo dóu païs, es pas un parla, es uno apelacioun countourroulado pèr quàuqui faus saberut prouvençau.
Que siegue rèn qu’un patoues pèr li bràvi gènt de Bormo que lou parlon, acò apouncho pas un fust. La questioun es pas de parla la lengo, es de defèndre soun apelacioun. Chascun a la siéuno: prouvençau, lengo prouvençalo, lengo d’oc, lengo d’oc, lengo óucitano…
Perqué dous cop lengo d’oc? perdequé, emé la meiouro grafìo, simplificado tant e mai, avian pas de s’engana, tout èro simple sènso plurau… e noun!
Frederi Mistral a toujour apara la lengo d’O, mai aro s’atrobo de finocho pèr saussissouna tout acò e dire “li lengo d’oc”.
Es la multiplicacioun di lengo que faudra bèn esplica au Micoulau.
La Prouvènço es la terro di miracle.
Sant Micoulau pregas pèr nous!

Lou noun-rèn

Pas besoun de ié baia mai d’esplico, lou cap de l’Estat francés nous dira qu’es pas soun soucit.
Pèr ço que toco à l’aparamen de nosto lengo, li causo soun toujour estado claro, nous a pas jamai fa de proumesso.
Au contro, enmantela dins soun drapèu franchimand, nous a fa l’escorno de dire que voulié pas de la Charto Éuroupenco di lengo e culturo regiounalo.
Adounc fau pas coumta sus éu pèr revisa l’article dous de la Coustitucioun, lou francés restara la souleto lengo de la Republico… emé l’anglés.
Au païs di coucourdo, n’avèn vist passa de barbarìo e de civilisacioun. Anan leissa courre.
La Drecho au poudé, la Gaucho au gouvèr, d’abitacioun en couabitacioun sian toujour li couioun.
De tout biais, Mèstre Sarkozy es pas lou rèi. Sian encaro en regime parlementàri, es li deputa e li senatour que fan la lèi.
Se capitara, belèu un jour, que i’aura mai de deputa pèr faire vouta l’apoundoun à l’article 2, “dins lou respèt di lengo regiounalo” demanda pèr Francés Bayrou, e partènt d’aqui plus rèn s’entrepachara à l’aplicacioun de la Charto Éuroupenco en Franço qu’agradèsso vo pas au nouvèu patroun.

Lou restant

La manifestacioun de Beziés que devié èstre lou revelant de nosto voulounta d’acioun s’es, pecaire, negado d’esperelo dins lis erso mouvedisso d’uno campagno presidencialo envahissènto. Vint milo persouno pèr carriero à-n-un milierat de kiloumètre de la Capitalo, acò fai pas lou pes… Comto pas gaire quand es à cop de milioun d’eleitour que jogon e s’estrifon li candidat.
Li dat soun pipa. Tè tu, tè iéu, chascun soun tour.
Avèn agu la naïveta de crèire que poudian, se faire miés entèndre di presidenciable… pas mai.
Aro, avèn lou nouvèu gouvèr en plaço. I’a plus à bataia au mitan. Es éu que fau counvincre dóu judice de sauva lou patrimòni lenguisti de la Franço.
Sèmblo un afaire mounumentau, de mai parti en batèsto contro aquéu baile de la Republico qu’a, de-segur, d’àutri causo mai quichanto e seriouso à faire que de s’óucupa de la lengo di vièi terradouren dóu fin-founs dóu païs.
Es toujour la memo musico, sus lou meme èr, que nous van jouga. La priourita di priourita es pas l’ensignamen di lengo regiounalo. Paciènci mi brave, avès bèn vouta, voste tour de bonur vendra.
Passo que t’ai vist… es lou tour de couioun, lou viro-viro qu’aganto li tarnagas que sian.
Alor dequé faire ? Sai-que noun, anan pas beissa li bras…

Bernat Giély

Lou bèu mounde pouliti

 

Se doutan pas de ço que i’a de platitudo, de bassesso e de crassarié dins aquéu mounde.
Lou mesprés dis ome vous vèn forço fourçado.
E coume aquéli pouderous, ié faudrié èstre de sant, e miés encaro, pèr faire targo en tout ço que ié vèn à l’endavans! (…)
Acò vous endurcis de vèire d’aquéli causo — tout aquéu mounde que circulo de demandaire, d’enventaire, de fòu, de denounciatour, de mendicant. Ai vist de demagogo demanda cènt franc, e escrivien! d’ome de letro bada caduno di paraulo de l’anfitrioun, en assajant de se messourgueja à-n-éli.
E pièi, aprenès de messourgueja. L’estile amenistratiéu, quaucarèn de mouligas, de fla, de floutant: lou poupre…
Es bèsti. — Ai vist de gènt rire pèr un mot nèsci, se teni li costo, pièi un cop manja s’apiela i chaminèio, prene de pauso, e dire: l’amenistracioun, emé de voues dóu nas.
La poulitico: quatre persouno s’asseton à la memo taulo. Es d’ami, de gènt dóu mounde, bèn educa, acoustuma d’arredouni si fraso e si couide, e que sis idèio se fan de poulitesso, se sarron quand lis autre passon. — Aquéli gènt podon parla de tout, tranquile. Se soun rendu de service enorme, soun abelan, desinteressa. Bon regard de quietudo, d’amista au repaus. Tout d’uno, regardas-lei: lis iue carga d’ahiranço, li regard se crouson e fan de belugo. Parlon poulitico. Aquéli gènt se regardon, estupi. Remoumiejon, furious, sarron li manche de si coutèu coume se se vouguèsson creba lou vèntre. Es la poulitico. I’a plus ges d’amista, plus ges de famiho, plus ges de literaturo, plus ges de pouësìo. O poulitico, te ahisse! Dins ti vièsti diferènt la memo arpìo; quete que siegue lou partit siéu, tóuti lis ome soun d’ome. — Dessepares de bràvi cor fa pèr èstre uni, unisses au contro de gènt que devrien èstre dessepara, rendes l’ome ounèste indulgènt pèr lou capoun, proun que siegue de soun partit, es tu que tuies li grand sentimen de patrìo. — Ai vist lis emperialisto rire lou jour de la redicioun de Metz, rire de nòsti falido. E aviéu vist li republican pica di man après Reichshoffen. — I’a plus de nacioun. I’a que de partit. — E siés groussierasso, injusto, bramairo, parlufiero. Siés lou pourrimen di counsciènci, acoustumes à la messorgo, siés uno de si fàci, siés l’idroufoubìo, la malautié misteriouso que rèn l’esplico, que rèn la garris, la ràbi avuglo que mord tout ço qu’es à soun entour, que prevèis si pouncho e dis :
— Alunchas-vous, acò me vai prene, à sis ami — rendes l’ome indiferènt i bèlli causo.
Aquelo idroufoubìo (poulitico) es mai que mai terriblo dins lou Miejour. Porton esfrai dins moun païs! La diferènci d’avejaire, es la furour, pas de recantoun de terro, tant recula, tant sauvage, tant embauma que siegue, que i’a pas dous o tres parti terrible.

Anfos Daudet
Leva de Les carnets inédits
 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat