Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de abriéu 2021

 

Anniversàri

Filousofe mistralen, Gustàvi Thibon,
20 an après, rèsto toujour mouderne.

Vèn de se counmemoura li vint an de la despartido d’un grand escrivan mistralen, toujour dins la moudernita, Gustàvi Thibon.
Nascu lou 2 de setèmbre 1903 à Sant-Marcèu d’Ardecho dins lou Vivarés, au mas de Libian. Fuguè abari dins la tradicioun païsano emé touto la famiho, aqui, que parlavo subre-tout lou patoues, coume lou diguè pèr sa grand: “ perfetamen inculto, entendié lou francés mai lou parlavo pas ”. Éu, es à sièis an que partiguè à l’escolo primàri pèr pièi davera à douge an lou certificat d’estùdi, libera pèr tourna ana travaia la terro.
Adeja passiouna de leituro, s’enseguiguè, pièi, l’escrituro tant en vers qu’en proso. Emai l’enracinamen païsan fuguèsse uno richesso pèr éu, tirassè pas pèr champ, abandounè l’oustau à vint an e partiguè en Anglo-Terro, pièi en Itàli coumpli touto meno de pichot mestié manuau. Fin finalo fuguè en Africo dóu Nord que soufriguè lou mai avans que de s’entourna au mas, après uno incourpouracioun pèr lou service militàri dins un fort tunisian que perdurè que dous mes e se retrouba de-bon refourma.
À soun retour, coume diguè “ ère plus un païsan… aviéu un temperamen anarchique ”, mai soun besoun de legi, d’aprene e de coumprene dins tóuti li doumaine l’avié pas quita : “ Me siéu fourma au countat dirèit di libre e di temouin vivènt, sènso passa pèr aquéli canau que soun l’escolo e l’universita ”. E vai tambèn pesca dins li lengo estrangiero à coumença pèr lou latin. Amavo d’intra dins l’engèni d’uno lengo, mai óublidè pas la terradourenco, e, deja pouèto, aprenié de-cor lis obro de Frederi Mistral tant coume aquéli de Vitour Hugo.
Pouèto emai filousofe fuguè à l’asard d’un rescontre emé Jaque Maritain que descurbiguè la teoulougìo : “ Dève à Maritain la couneissènço de Sant Toumas d’Aquin ” e tambèn se trobo encouraja à escriéure, ansin publicara soun proumier article en 1931 dins la Revue thomiste.
Un autre rescontre fuguè aquéu de Carle Maurras, coume lou diguè “ Amavo en iéu lou sèns de la lengo, la couneissènço dóu prouvençau, mai fasié de reservo sus moun coustat mistique ” e pamens es ço que lou pivelavo: “ Se Maurras m’es fraternau, es pas lou Maurras poulitique, es lou mistique”.
Em’ acò vai counèisse lou mitan felibren e countunia de legi tóuti lis oubrage en lengo nostro que pareissien.
Dins tout, pamens, ço que marcara sa vido sara l’acuei dins soun mas de la filousofo Simouno Weil. L’acourdanço fuguè proumto, poudié èstre que de-coutrìo em’elo quand regretavo que la lengo d’oc aguèsse despareigu coume lengo de civilisacioun emai que nosto patrìo siegue morto, e pecaire: “Degun pòu agué l’espèr de ressucita aquéu païs d’oc, l’an pèr malastre trop bèn tua ”.
Malurousamen Simouno Weil mouriguè proun jouino en 1943, ié leissant d’ùni de si manuscrit que se carguè de publica emé bèu proumié, en 1947, “ La pesanteur et la grâce ”, pièi ié counsacrè tambèn un oubrage emé lou Paire Jóusè Marìo Perrin “ Simone Weil telle que nous l’avons connue ”, publica en 1952
Bèn segur Gustàvi Thibon arrestè pas d’escriéure sus si tèmo favourit, la filousoufìo e la teoulougìo, acò anè dóu recuei “ Le Pain de chaque jour ” en 1945 enjusqu’à “ L’Illusion féconde ” en 1995 e ié vouguè de davera lou prèmi di pouèto catoulique en 1940, lou Grand prèmi de literaturo de l’Acadèmi franceso en 1955, lou prèmi Renaissance des lettres en 1990 e lou Grand prèmi de filousoufìo en 2000.
Mouriguè lou 19 de janvié 2001 à Sant-Marcèu d’Ardecho, mai sis obro poustumo countunièron de faire flòri.

Si libre soun escrich en francés mai se i’esquiho proun souvènt de citatioun de Frederi Mistral en prouvençau, coume, en 1943, dins “ Retour au réel ”, au chapitre dóu realisme de la terro se i’atrobo un vintenau de vers en lengo nostro ounte dis qu’aquelo countuniëta terradourrenco à travers li boulouverso soucialo es estado magnificamen cantado pèr Mistral: “ Mai, lis einat de la naturo…”.
Dins “ Le Pain de chaque jour ”, en 1945, un di chapitre coumenço pèr “ Aquéu soulèu èro ensucant… E li grapaud amon la niéu…” ( Mistral ).

Soun biougrafe Jaque Dufresne fai estat de si referènci à Mistral dins soun “ Gustave Thibon : notre regard qui manque à sa lumière, une synthèse pour un temps sans illusion ” :
“ En liogo de vira l’esquino à la sciènci e à la teinico vo au countràri de se n’en remetre à-n-elo pèr crea lou paradis… sus terro – evitant ansin li leco dóu passatisme e aquéli dóu prougressisme – a vist dins la sciènci e la teinico uno óucasioun de purifica l’idèio que se fai de Diéu e di raport que s’entretèn em’ éu.

“Canto li pople desmama
Que s’auson peralin brama;
Canto l’umanita futuro
Que mestressejo la naturo
E davans l’ome soubeiran
Diéu, à cha pau se retirant.”

Thibon amavo de cita Mistral, precisant que lou Diéu que se retiravo ansin èro lou Diéu puissant de l’umanita enfant e qu’en se retirant desvelavo pau à cha pau lou Diéu pur, paure e perfèt de l’umanita adulto. Lou diéu dis armado se metamourfoso ansin en “ Diéu desarma ”. Aquéu Diéu desarma es aquéu en quau s’abandounan, en quau rendèn lis armo, quand se sian auboura en dessus di dos branco de la grando alternativo mouderno : lou prougressisme ateïsto vo lou prougressisme crestian.”

Mistral es tambèn dins un article de Gustàvi Thibon : “  Vido di champ e literaturo campèstro ”
Es lou mite dóu cant dóu ciéune. Virgile aparèis au declin de la Roumo agricolo, Mistral sourgis à l’ouro ounte se desfai la vièio Prouvènço di bergié e di labouraire. E Virgile e Mistral èron adeja plus de païsan : l’un visquè à Roumo en courtisan, l’autre à Maiano en pichot bourgés. Aussi se fau pas estouna qu’aquéli grands ome siegon pas esta li proumoutour d’uno reneissènço ruralo : soun engèni meme –  e aquéu besoun de proujeta dins l’eternita de causo que sentien mouri dins lou tèms  – èro lou signe de la decadènci irreversiblo que coumençavo. Aquéli sintomo fulgurant èron pas de remèdi.
“ D’un vièi pople fièr e libre,
Sian bessai la finicioun…”
cantavo Mistral. Li tres gràndis obro en efèt soun de counclusioun e noun de sourso. Acabon au double sèns dóu mot. Li gèni soun i civilisacioun ço que li fru soun is aubre : s’óufron à l’ouro ounte la sabo perd sa vigour e ounte l’autouno coumenço. L’Age Mejan a pas reverdi emé Dante, nimai l’Espagno erouïco e counquistarello emé Cervantès. Lou camin que descènd de Cincinnatus à Virgile remounto pas de Virgile à Cincinnatus.
Que lou vouguessian o noun, la literaturo campèstro favourisara pas lou mantèn o lou retour dis ome à la terro, mai s’adreissant subre-tout i desracinat, pòu entretene entre éli lou souveni e l’amour d’aquelo terro qu’an quita. En cantant la bèuta di causo elementàri e eternalo, pòu countribuï d’empacha lis ome de trop s’esgara dins lou mounde artificiau. Es coume un goubelet ounte vènon se refresca aquéli qu’an plus acès au gisclamen de l’aigo vivo, mai aquéli que s’abéuron encaro à la memo sourso an pas besoun de goubelet.”

Trouban encaro de referènci à Frederi Mistral dins un di darnié libre publica en 2012, “ Les hommes de l’éternel ” emé de citacioun de Nerto :
“ La culturo es estajado e seleitivo ; dins certànis enfourmacioun au countràri tout s’estalouiro au meme nivèu : ço que merito d’èstre couneigu e ço que perdrian rèn à ignoura. Durbès tau perioudique universalamen espandi ié troubarés, emé lou meme lùssi de souto-titre alechant e de foutougrafìo evoucatriço, un repourtage sus la vido di mounge vo sus un grand escrivan que vèn de mouri, un autre sus lis amourous o lou divorce d’uno celebrita e, mai luen, la narracioun d’un crime acrapuli. Soujan à Mistral que predisié lou tèms ounte “ tóuti lis erbo sarien counfoundudo dins uno memo ensalado ”.
“ Me revèn aquéli vers de Mistral, que siéu óublija de tradurre mai que soun forço mai bèu en prouvençau –  savès que la pouësìo se tradus fort mau  – Mistral que, dins uno vesioun proufetico, vèi “ l’umanita futuro / Que mestressejo la naturo ” e “ E davans l’ome soubeiran / Diéu, à cha pau se retirant ”. Mesuran l’enorme, l’incoumparable respounsableta de l’ome mouderne.
Diéu a leissa l’ome encamba sa puissanço… Me revèn aquéli vers estrourdinàri que Mistra escrivié ( i’a cènt-vint an ! ), aquéli vers ounte evoco :

“ l’umanita futuro
Que mestressejo la naturo
E davans l’ome soubeiran
Diéu, à cha pau se retirant.”

O, avèn encamba sa puissanço, mai avèn pas encamba sa perfeicioun ”.

>De bon verai quouro se ié pausavo la question:
— Vòsti pouèto preferi ?
Thibon respoundié :
Villon, Racine, Victor Hugo, Verlaine, Marie Noël, Mistral, Dante, Garcia Lorca et les romantiques allemands ( Hölderlin, Novalis…).

L’Ardechés toujour mouderne, rèsto bèn di nostre…

 

Bernat Giély

 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat