Editouriau dóu mes de juin 2025
Numerisacioun
Anen avans e veiren Berro,
mai pas plus lou CIEL d’Oc…
La Biblioutèco numerico moundialo
Sias pas sènso saupre que, tre l’espelido de l’internet encò nostre, la chourmo de Prouvènço d’aro se diguèron que falié sarra l’anguielo e se n’en servi pèr espandi li tresor de nosto lengo dins lou mounde entié, valènt-à-dire nosto literaturo que di troubadour enjusqu’i pouèto e roumansié mouderne d’aro fai mirando.
Fuguè, tant lèu, la creacioun dóu Centre internaciounau de l’Escrit en Lengo d’oc, lou CIEL d’Oc, emé l’idèio de numerisa tóuti li libre papié redegi dins noste parla e de li tremuda en libre eleitrounique, d’ùni dison en doucumen dematerialisa.
Tant fa, tant va… bèn segur, pèr faire au mai lèu se poudié foutougrafia li pajo uno à cha uno, e l’oubrage se poudié pièi legi à l’escran en “ mode image ”, tant soulamen lou tèste restarié aqui caia, se poudrié pas manoubra dedins, cerca de mot, vo reprene d’escapouloun.
Adounc es la numerisacioun coumplèto, emé la recouneissènço di caratère, que se chausiguè pèr faire d’oubrage en mode tèste. D’aquéu biais, lou libre iniciau s’endevèn un fichié pèr l’ourdinatour, lou tèste es parié que s’èro esta pica sus lou clavié, se ié pòu naviga dedins, se n’en pòu moudifica la presentacioun, groussi li letro, mai subre-tout se ié pòu faire de recerco, se voulès saupre ounte Frederi Mistral a emplega lou mot “ Marsiho ” dins soun obro, pas besoun de tout relegi, l’aplicacioun enfourmatico vous meno dre sus lou mot que se trobo dins mant ùni de sis obro. Pièi subre-tout se voulès prene de passage d’un oubrage en lengo nostro, sufis de faire uno còpi e de l’ana pega ounte voulès, à guiso de citacioun de l’autour.
Vaqui, la toco e lou biais d’oubra un cop precisa, falié trouba lou liò de travai ounte se plaçarié lis ustansiho e lis óutis necite prè faire acò, mai aquéli machino mouderno èron pas dins Lou Tresor dóu Felibrige, falié ennouva. Avèn li mot empremi, emprima e estampa, dins aquéu diciounàri, se ié designo lis oubrié empremèire, emprimaire emé si femo empremeiris, parié pèr l’estampaire e l’estamparello, soubro rèn qu’un óutis pèr faire uno emprento l’estampadouiro. Adounc pèr resta dins la draio dóu francés, estènt que Mistral emplego lou mot emprima falié n’aprouficha pèr utilisa l’emprimanto. Parié pèr l’ourdinatour fuguè uno resquihado sus lou francés en liogo de s’aligna sus l’american computer, la machino à calcula, un mot que lis Anglés an pesca dins nosto lengo d’oc en Aquitàni quouro l’óucupavon. Lou verbe coumputa cita pèr Mistral dins soun diciounàri e tambèn baia pèr soun davancié Simoun-Jude Honnorat. Sarian resta dins noste lengage en disènt un coumputaire, mai l’envahimen ourdinaàri dóu lengage francés nous fourcè d’emplaga l’ourdinatour. Soubravo encaro la machino que numeriso lou scaner en francés e en anglés, pecaire poudian pas dire l’escanaire coume un estranglaire, lou mai simple fuguè de dire un numerisaire.
Fuguè, de-bon, uno escoumesso, de plaça aquélis aparèi dins un loucau. Urousamen se capitè que la coumuno de Berro-L’Estang vouguè bèn nous aculi, bono-di Moussu lou Maire Sèrgi Andreoni, eiretié de noste escrivan Batisto Bonnet e toujour afouga pèr l’aparamen de la lengo.
Lou CIEL d’Oc prenguè neissènço dins aquelo vilo lou 16 de Mai 1996. Bèu primadié à se bandi dins la sauvo-gardo enfourmatico de tóuti lis escrit en lengo d’Oc, se troubè escarni pèr forço mounde que cresien pas en l’aveni dins ourdinatour encaro gaire noumbrous dins lis oustau. Mai l’afougamen di sòci dóu CIEL d’Oc èro tant grand que riboun-ribagno tenguèron l’empento. Ansin despièi trento an, tóuti li jour de doucumen escri dins noste parla soun numerisa, entira de soun papié pèr pousqué resquiha sus la telaragno de l’internet.
À l’ouro d’aro 1 100 libre e 700 revisto soun esta numerisa e la toco dóu CIEL d’Oc a capita : espandi nosto lengo dins lou mounde entié e subre-tout la pourta sus lou platèu de l’escran dins lis oustau sènso óubliga li gènt de se desplaca dins uno biblioutèco. L’acès à la couneissènço d’oubrage rare s’endevenié plus un privilège pèr inteleituau furnaire vo couleiciounaire argenta.
Segur, sabian que la Biblioutèco Naciounalo sarié pas en rèsto e anounciavo elo tambèn souto la bandiero de “ Gallica ” un prougramo de numersacioun de sis oubrage. Tant soulamen. èro tout vist qu’anavon pas se soucita en proumié di libre escri dins uno autro lengo que lou francés, la lengo ouficialo de la Republico.
Pamens, pièi, lou ClEL d’Oc coume Gallica riscavon d’èstre nega pèr la gigantesco ouperacioun de numerisacioun de tóuti Il doucumen d’archiéu dóu mounde entié entamenado pèr lou mai grand moutur de recerco de l’internet, la soucieta americano Google e sis ami. Mai pèr aro vesènt pas rèn veni e poudèn pas espera Google pèr numerisa lis obro de Roumanille.
Adounc pèr garda il pèd sus terro, bèn tanca dins noste païs avèn besoun de countunia d’espandi encaro long-tèms sa biblioutèco virtualo de noste ClEL d’Oc.
Tant soulamen soun loujamen à Berro, aquest an, es acaba, lou bastimen trop vieianchoun, dèu èstre evacua.
Lou materiau enfourmatique se pòu eisadamen desplaça, mai en aquéu sèti dóu ClEL d’Oc se restanco li 1 800 libre e revisto de la biblioutèco de l’assouciacioun centenàri “..? Prouvènço !..” que se numerisavon plan-planet e qu’encaro proun de cercaire venien counsulta.
Urousamen la valènto presidènto Tricìo Dupuy que gardo lou mestrige de tout acò, après counsentamen de soun Counsèu d’amenistracioun privilegiant l’aparamen de tóuti aquéli libre troubè tant lèu pèr li reculi lis Archiéu Municipau de Marsiho à Marsiho que, un cop classa, n’en permetran tambèn la counsultacioun.
Ansin, lou demenajamen s’es fa lou mes passa bono-di lis amenistraire perfourmant d’aquélis Archiéu.
Soubro, aro, de trouba un autre liò de travai pèr countunia la numerisacioun dis escrit en lengo d’oc. Uno moulounado de demando soun estado facho, dins de vilo de touto l’encountrado mai acò tirasso en loungour, en esperant s’es abandouna lou sèti berraten e vaqui la nouvello adrèisso dóu Centre internaciounau de l’escrit en lengo d’oc :
CIEL d’Oc
12, Traverso Baude
13010 Marsiho
E bèn segur la biblioutèco virtualo sus la telaragno d’internet es toujour soulido :
www.cieldoc.com
Bernat Giély
|