Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de mai 2025

 

Un grand chut

Pèr uno raço que regreio plus
e racejo plus en Prouvènço...

Dins lou mounde d’aro d’ùni mot s’endevènon pejouratiéu, ensaca d’un marrit biais pèr èstre coundana...
Se podon plus emplega dins lou parla naturau d’un païs.
En Franço, l’Assemblado naciounalo a vouta lou 12 de juliet 2018 la supressioun dóu mot raço de la Coustitucioun, afourtissènt que l’es- pèci umano es uno, e qu’aquéu terme es carga d’un passat coulouniau e esclavagisto.
En liogo de dire que la Franço “asseguro l’egalita de tóuti li ciéutadan sènso destincioun d’óurigino, de raço vo de religioun”, se dis aro que la Franço “asseguro l’egalita davans la lèi de tóuti li ciéutadan sènso destincioun de sèisse, d’óurigino vo de religioun”.

Lou sèisse a ramplaça la raço. Pecaire, Frederi Mistral lou sabié pas, emplegavo li dous dins Calendau :

Au-mai regarde, recounèisse
Qu’es de ma raço e de moun sèisse
.

Vaqui dounc, lou mot raço se dèu pas utilisa pèr dire que i’a uno diversita umano.
Adounc, mèfi de plus dire que la raço racejo encò nostre! Li prouvèrbi fau que s’abouli- guèsson :

Raço racejo, Meno menejo.
Jouvènt jouventejo Es raço racejo.

Aquéu mot de “raço”, que tirassavo d’our- dinàri dins noste lengage, dèu èstre foro-bandi, tant pis se sa significacioun poudié se trouba bravasso.
Tant pis s’avian pas de “racisto” dins noste voucabulàri e Frederi Mistral l’a pas pouscu marca dins soun Tresor dóu Felibrige:

RAÇO, s. f. Race, extraction, lignée, espèce, sorte, v. enjo, meno, meinado, traco, tusto. Raço caïno ou biscaïno, race de Caïn, méchante race; de la grosso raço, de la grosse espèce; tira de raço, cassa de raço, chasser de race, avoir les qualités de ses parents ; passera raço, il sera pire que ses pères; en raço, en bloc, brut, sans choix; vèndre en raço, vendre en bloc; parti en raço, partir en masse; d’amelo en raço, amandes mêlées, sans distinction de qualités, en sorte; de cardoun en raço, des chardons à foulon qui n’ont pas été triés ; touto raço de causo, toute sorte de choses; quento raço d’idèio ! quelle drôle d’idée ! que raço pòu èstre ? qu’est-ce que cela peut bien être ? de que raço es estat acò? (B. Floret), qu’est-ce donc que cela ?
PROV. Bon chin casso de raço.

DESOUNOURO-RAÇO, s. et adj. Celui, celle qui déshonore sa race, v. desoundre-famiho.

SAUVO-RAÇO, s. m. Fils unique.

RACEJA, v. n. Tenir de sa race, chasser de race, se reproduire avec les défauts ou les qua- lités de sa race, v. meneja.

Frederi Mistral èro un pouèto de raço coume lou dis Batisto Bonnetque venié de legi soun pouèmo Mirèio e i’aparèis “ qu’avèn realamen un pouèto de raço e d’engèni: la Franço pòu, n’èstre fièro ! ”
Verai que tóuti li bon Prouvençau an emplega à bèl èime lou mot de raço que s’esquihavo dins li cansoun e bèu proumié l’inne naciounau “ La Coupo Santo ”:

D’uno raço que regreio
Sian bessai li proumié gréu ;
Sian bessai de la patrìo
Li cepoun emai li priéu.

De-segur, raço èro un bon mot pèr Frederi Mistral que l’empleguè, à bóudre, 108 cop dins sis obro.
Tant que rèsto dins lou doumaine animau, acò es pas coundanable, que siegue la raço d’eigloun, la raço innoumbrablo de pèis o la raço de loup capoun.
Parié pèr d’ùnis espressioun averbialo sènso raport emé lou gènre uman coume “en raço” que vòu dire en blot o en masso.

Lis àutri rèi, en raço, nous declarèron guerro.
“ Memòri e raconte ” de Frederi Mistral

Partirian tóutis en raço Emé la bandiero au vènt,
“ Lis Isclo d’or ” de Frederi Mistral

De bon verai, Frederi Mistral aubouravo la raço, mai designavo em’aquéu mot l’ensèn di mèmbre d’uno famiho, d’un meme pople vo d’uno memo nacioun, sènso discriminacioun racialo coume se dis aro.
Que ié diguèsse la raço abourrido, la raço bau- massiero vo la raço aventuriero, te la boutavo dins sa proumiero acioun à mena pèr sauva la lengo :

Aquelo lengo d’O, grando voues istourico, signau de nosto raço, mirau de nosto glòri,
“Discours e dicho” de Frederi Mistral

D’esperiéu prenguère la resoulucioun: prou- mieramen, de releva, de reviéuda ’n Prouvènço lou sentimen de raço, que vesiéu s’avali souto l’educacioun contro naturo e fausso de tóuti lis escolo.
“ Memòri e raconte ” de Frederi Mistral

Lou premié devé d’un veritable felibre es d’ensigna au pople lou respèt de sa lengo e lou mantenemen de sa dignita de raço.
“Discours e dicho” de Frederi Mistral

Pèr-ço-que-dins la lengo se molo e trelusis lou caractère escrèt de la raço que la parlo.
“Discours e dicho” de Frederi Mistral

Counserva la noublesso e lou biais de nosto raço prouvençalo.
“Discours e dicho” de Frederi Mistral

La raço prouvençalo èro aqui aquest an, espandido dins touto richesso.
“ Darriero proso d’Armana ” de Frederi Mistral

Pièi, li prouvençau soun pas soulet, lou Mèstre aubouro sa latineta:

Auboure-te, raço latino,
Souto la capo dóu soulèu!
“ Lis Isclo d’or ” de Frederi Mistral

Espepidouno qu’espepidounaras, à la perfin, pecaire, se pòu trouba lou mot raço emé belèu uno cargo pejourativo à l’ouro d’aro que l’èro pas dóu tèms de Frederi Mistral:

Ah ! raço de Jusiòu, que mordes en furour La man que t’abaris, e, torso,
Lipes aquelo que t’endorso,

“ Mirèio ” de Frederi Mistral

À passa tèms tóuti lis escrivan prouvençau i’anavon d’emplega lou mot raço sènso lou prendre à mau.
Ah! de-segur, anas, poudian èstre fièr, de nous vanta d’apartène à la noblo raço de l’Umanita !

“ Lou Saquet dóu Gnarro ” de Batisto Bonnet

Vaqui la barrulado dóu mot raço que dins lou mounde d’aro se fau mesfisa d’emplega à bèl esprèssi !

Bernat Giély

 

Editouriau dóu mes de abriéu 2025

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", 12 traverse Baude, 13010 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Sèti sociau de Prouvènço d'aro,
"Flora pargue", bast.D,
64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat