Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de desèmbre 2020

 

MARE NOSTRUM

Lou prouvençau proumiero lengo de
nosto mar Mediterragno…

 

Lis edicioun dóu CNRS vènon de publica en libre de pocho “ La Méditerranée mer de nos langues ” de Louis-Jan Calvet.
Fenician, aramean, ebriéu, grè, latin, etrusque, berbère, arabe, turc, espagnòu, italian, francés, emai catalan, lengadoucian, prouvençau : aquéli lengo de l’entour de la Mediterragno parlon de l’istòri d’aquéu countinènt d’aigo. Es d’abord la traço dis empèri e puissanço que se soun sucedi sus si ribo, mai aquéli tambèn dóu coumerce dis ome, dis idèio e di danrèio qu’an fa d’aquel espàci un ensèn unible.
Aquéu libre, partènt d’uno aprocho soucioulenguistico e geoupoulitico, pren dounc li lengo coume lou fiéu rouge d’aquelo istòri, en tant que temouin dis interacioun, di counquisto, dis espedicioun, di circulacioun.
Que siegue dins lis emprunt, la semantico, lis alfabet o la toupounimìo, li traço dis escàmbi au sen d’aquelo mare nostrum soun noumbrouso.
Dóu viage d’Ulisse i migracioun de vuei, en passant pèr li crousado e lis escalo dóu Levant, aquéli lengo an façouna e abita la Mediterragno, labouratòri de l’umanita desempièi 3 000 an.
Bèn segur ço que nous pertoco lou mai es l’emergènci di lengo roumano… e lou prouvençau que n’espelis. À la debuto dóu siècle XIIIen, “ Pendant cette période, ce n’est pas le catalan mais le “ provençal ” qui a été la langue de culture en particulier la langue de poésie…”
Pièi, emé la Franço roumanisado se counèis dos gràndi zouno “ les parlers provençaux et les parlers français, autrement dit les parlers de langue d’oc et les parlers de langue d’oui.” Tant soulamen manco pas de dire : “ Il faut noter que, pour ces parlers d’oc, les appellations sont fluctuantes et ambiguës… et ces ambiguïtés perdurent encore de nos jours.” D’efèt, s’emplegavo lou prouvençau pèr l’ensèn di parla d’oc, pièi s’es vengu dire qu’aquel emplé devié èstre reserva au dialèite de Prouvènço… e zóu, li saberu dóu gros grum de brandi lou mot arcaïque d’óucitan pèr designa la lengo d’oc di païs d’en dessouto la Lèiro… E aro, aquéu pedassage rebalo di pèd, l’Óucitanìo es bèn de la man d’eila dóu Rose, l’óucitan se parlo à Toulouso, pas à Marsiho… Adounc lou fau plus espandi… Prudènt, l’autour dóu libre parlo “ des locuteurs de l’ensemble des langues d’oc ”, soun noumbre sarié esta en 1994 entre 10 à 12 milioun, mai, vuei, l’evaluacioun sarié de 526 000 parlaire que charron subre-tout entre éli, sènso assegura la trasmessioun is enfant.
Basto, es tambèn un libre d’istòri, e se ramento que dóu tèms di Crousado en Terro santo, l’ordre de Malto en tèsto, s’èro crea de zouno lenguistico emé sèt lengo “ langue de Provence, d’Auvergne, de France, d’Italie, d’Aragon, d’Angleterre et d’Allemagne ”. “ Hiérarchiquement, c’est la langue de Provence qui occupe d’abord la première place ”. Ansin es de bon vèire que ço que courrespoundié à la Franço se divisavo en Prouvènço, Auvergno, Franço, e “ les patrons français faisaient leurs déclarations devant le consul de France en provençal.”
Pièi, se capito dins lou chapitre de l’istòri di mot que Louis-Jan Calvet espepidouno l’óurigino dóu noum de la madrago e vai cita lou Tresor dóu Felibrige de Frederi Mistral pèr referènci. Mai s’en vèn pièi à l’istòri dóu presènt à parla di lengo minouritàri que siegue - en Espagno ounte soun autant óuficialo dins si coumunauta respeitivo autounomo, - en Itàli que valouriso lou patrimòni lenguistique e proutegis la lengo e la culturo di poupulacioun albaneso, catalano, germanico, grèco, eslouvèno e crouato e aquéli que parlon lou francés, lou francò-prouvençau, lou frioulan, lou ladin, l’óucitan e lou sarde, - en Franço, pecaire, la lengo de la Republico es lou francés “ ce qui, de fait, exclut en toute orthodoxie “ républicaine ” les autres langues.”
De mai, fau s’avisa que la Charto éuroupenco di lengo regiounalo que la Franço vau pas ratifica, tèn pas comte di lengo di migrant, e quand sian 526 000 loucutour en lengo d’oc fau saupre que dins lou meme tèms èro 938 000 persouno que parlavon arabe en Franço segound lou recensamen de 1999, e la chifro a pouscu que mounta… pèr acò fau bèn coumprene que li gouvernaire s’interèsson forço à lausenja lou lengage dóu mai grand noumbre, èro dins la toco de la campagno presidencialo contro lou separatisme… toco qu’a carga, aro, un grand chut sus la poulitico lenguistico dóu païs ! “ C’est-à-dire que, pour réfléchir sur d’éventuelles politiques lenguistique méditerranéennes, il nous faut prendre en compte l’ensemble des situations et l’ensemble des langues en présence…” Pièi, fau pas óublida que demié li lengo de la mar mediterragno, l’anglés s’es esquiha, provo de la douminacioun di soucieta que parlon aquelo lengo ipercentralo. De tout biais aqui coume d’en pertout li lengo douminanto s’espandisson e amenon vitamen la mort dis àutri lengage. Sarié l’evoulucioun e la seleicioun naturalo de Darwin. “ Or une langue n’est qu’un ensemble de variations ou de variantes, de formes dialectales que le pouvoir standardise parfois “ centralise ”, mais qui demeure pour le linguiste mouvante.” D’aqui un dialèite, pòu èstre counsidera siegue coume uno lengo en deveni, siegue coume un parla en vìo de desparicioun… Pèr lou prouvençau, la draio de l’Estat francés es touto traçado vers lou cementèri… Sabon nòsti gouvernaire qu’aquéu charrabiat finira d’eisista emé la despartido d’aquéli vièi que lou charro encaro… “ Les langues en effet n’existent pas sans ceux qui les parlent, elles ont besoin de locuteurs pour “exister” coumme le gui a besoin du pommier ”. Mèfi, pamens sian toujour aqui pèr mounta sus nosto poumiero e parla toujour nosto lengo dóu Miejour !

 

Bernat Giély

 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat