Mesadié d'enfourmacioun prouvençalo
Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
     
 

Editouriau dóu mes de Janvié

 

Lou francés d’en pertout

Venèn mai d’encamba lou cap de l’an… bono marco, que sian encaro aqui pèr rena… e mena batèsto pèr sauva noste parlat

L’avèn passa bello, l’annado 2007, counmemouresoun pèr aqui, manifestacioun pèr eila, lou trin di fèsto a bèn tengu aquelo draio que fai nosto gau…Basto! avèn tengu e mantengu. Anan pas plagne nòstis endarreirage. “Lou passat tourno plus” dis lou prouvèrbi nostre.

 

 

Prouvènço-Poulinesìo meme coumbat

En 2008, sian mai dins l’ilegalita de vougué toujour parla uno lengo qu’es pas franceso. L’article 2 de la Coustitucioun, aquelo espino que nous rèsto dins la gargamello, es encaro auboura pèr lou Gouvèr: “La souleto lengo de la Republico franceso es lou francés, rèn que lou francés”. Li finocho te l’an tourna-mai brandido e mandado sus lou nas di poulinesian. Li senatour, pièi li deputa que se soun apetega su la redacioun d’un tèste de lèi toucant la moudernisacioun dis institucioun de la Poulinesìo, an bèn escouta lou Crestian Estrosi, Secretàri d’Estat de l’Outro-Mar que vòu pas risca uno censuro coustituciounalo degudo à-n-aquel article 2, valènt-àdire fau escoundre la questioun di lengo poulinesiano. Vaqui l’item dins lou proujèt de lèi ourganico tendènt à ranfourça l’estabilita dis institucioun e la trasparènci de la vido poulitico en Poulinesìo franceso. “Article 12 : Rappel que lors des séances de l'assemblée de la Polynésie française les orateurs s'expriment en français et faculté pour eux de s'exprimer en langue tahitienne ou dans l'une des langues polynésiennes, sous réserve que leurs interventions soient simultanément traduites en français.” Acò copo de caire, mai poudié tambèn èstre uno recounèissènço de la lengo dóu païs. Lou bèu Secretàri d’Estat prenguè pòu e de i’ana de sa ranganello: “Siéu forço estaca à l’espressioun di lengo poulinesiano e sabe qu’uno grando partido de la poupulacioun poulinesiano parlo miés si lengo que lou francés”. E zou mai “li lengo poulinesiano , es l’identita de la Poulinesìo, que defendès, mai es tamèn l’identita de la Franço, que n’en devèn assegura la trasmessioun de generacioun en generacioun”. Fau saupre qu’adeja, lou Counsèu d’Estat parisen avié annula lou 29 de mars 2006, uno dispousicioun de l’Assemblado territourialo de la Poulinesìo que metié à egalita li lengo franceso e poulinesiano, chascun poudié s’espremi dans lou parla que voulié. Aquelo annulacioun repausavo sus l’article 2.
Aqueste cop es parié, nòsti deputa an pres li davans pèr suppremi l’apoundoun que permetié is ouratour de “s’espremi en lengo tahiciano vo dins uno di lengo poulinesiano” en sourtant mai la Coustitutioun “la lengo de la Republico es lou francés”. Lou Crestian Estrosi fai de mouisseto , se justifico estènt que “supremis un encadramen que risco de prouvouca forço countencious”. Escriéu rèn dins lou tèste, e laisso courre, “Lou miés me sèmblo èstre de leissa l’assemblado de la Poulinesìo debatre coume lou vòu, lou Counsèu d’Estat dira soun avejaire en cas de countentious”. Mai, moun bèu, lou Counsèu d’Estat i’a deja enebi de parla sa lengo! Adounc an que de se teisa.
Aro, la voutacioun es facho, lou Secretàri d’Estat encarga de l’Outro-Mar a fa l’acroubate. “Souvète que franquissian aquelo estapo”, pèr acò s’es di “lèst à coustituï un group de travai” emé de jusristo e d’ome pouliti sus la plaço di lengo poulinesiano que se turton à-n-un “proublèmo coustituciounau”. Sufira pièi d’aganta “l’oupourtinuita de la refounto dis institucioun” valènt-à-dire de la Coustitucioun e soun article 2, que lou Parlamen refuso toujour de touca. Es pas poulido lou poulitico! Em’ acò bono annado e longo mai!

Bernat Giély
 

La bono counducho d’uno veituro

Sabèn tóuti coume es mau-segur de mena uno automoubilo à l'ouro d'aro. Quàsi tout es enebi! À la televisioun, n'en parlon tout lou sanclame dóu jour.

- Es enebi de telefouna e pas meme pèr averti lis àutri menaire d'un countourrole.
- Se pòu pas béure e mena: fau bèn dire qu'es mal-eisa de vira lou voulant sènso faire cabussa sa bierro.
- Se pòu pas faire de signau de fare pèr faire saupre que i'a d'ome en blu à la sourtido d'uno virado.
- Es enebi d'escouta de musico direitamen dins l'auriho. Belèu que d'ùni farien caisso de ressounamen, tant sa tèsto es vuejo.
- Fau restregne sa vitesso, emai lou vèntterrau boufèsse pèr darrié.
- Pas-cap de passagié sènso centuro, emai qu'aguèsson de bretello.
- Bèn lèu faudra pas fuma e coume acò se veira miés s'es bèn lou moutour que tubo.
- Li caravano podon pas se parqueja delong di trepadou en vilo, e lis Aigo-mourten barrulaire poudran pas pus veni dins sa bono vilo. Nous faudra ié faire un poutoun sus lis oundo de la radiò quouro saran au pausadou di "gènt dóu viage".

En respetant tout acò, belèu que tout poudrié bèn se passa franc d'auvàri. E se rescountras un countourrole, vous vau douna quàuqui fraso que poudrias dire au gabian!
- Voulès moun permés? D'acord! Poudès-ti me teni ma bierro dóu tèms que l'empougne?
- Cresès bèn, moussu l'agènt que n'ai de regrèt! Me siéu pas mesfisa que moun decelaire de radar èro desbranca.
- O! Mai siés-ti pas l'ome qu'èro dins lou groupe "Village People"?
- Iéu tambèn vouliéu intra dins la pouliço. Mai ai preferi countunia mis estùdi!
- Seguissiéu lou trafi? O! Sai bèn que i'a pas de trafi. Es pèr acò que me falié lou rejougne, alor, ai abriva!
- Escoutas, moussu l'agènt! En verai, quouro ai vougu aganta ma doso d'erouïno, moun pistoulet toumbè de ma pocho e s'anè blouca souto la pedalo dóu fren. Es pèr acò qu'anave vite!
- Noun! counèisse pas ma vitesso. Fau dire que moun coumtadou s'aplanto à 190!
- N'avès encaro pèr long-tèms, que vosto femo m'espèro!
- Vau tout-just aganta moun porto-fueio. Assajas de pas me tira dessus!
- E noun! Vole pas jouga au jo dóu couioun emé vous, qu'ame pas perdre!
- Esperas! Me fau marca la finissènço de la recèto de cousino que ma maire me telefono, pièi sarai à vous!
- Es-ti pas vosto femo que fai la panturlo davans la garo? (Aqui, poudès ramplaça la femo pèr la maire, acò marchara belèu un pau miés encaro).
- D'en proumié, aviéu cresegu de vèire un ase, es pèr acò que me siéu arresta un pau liuen, quouro vous ai recouneigu.

Se, emé tout acò, e belèu d'autre que troubarès, vous n'en sourtès pas… faudra trouba quicon d'autre e belèu trouba quaucun pèr vous adurre d'aranje, que van èstre de sesoun!!!

Brunoun Gimet
 
 
 
 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat