Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de juilet e avoust 2020

 

Prouvènço

Descentralisacioun, un èr de dous èr
que fai senti soun bon

Coume dis lou prouvèrbi, ou mau vèn à chivau e s’entorno d’à-pèd, sian pas encaro en plen desmasca e tirassan toujour la pòu d’uno recalivo, mai aro, d’ùni dison qu’aquel afaire verinous es esta qu’un Sansoun derrabo-ferigoulo, un couloumbié de messorgo, d’àutri badon lou gouvèr qu’a mes la grando oulo dins la pichoto mentre que d’àutri encaro pènson pulèu que nous a planta dins l’empés.
Basto ! predica pèr sa biasso es toujour de modo.

Vuei, i’a plus besoun de vira la bano au giscle, cargan l’estiéu, anan pas reguigna au soulèu.
Sènso cauca foro l’iero, ni cerca de resoun traucado, d’aquelo marrido passo gardaren que lou blanc dóu pòrri, lou jacoubinisme aparisenqui que s’esquihè coume uno empacho dins la counducho e la menado dis espitau de prouvinço.
La descentralisacioun vertadiero, tant de cop prouclamado, eisisto toujour pas en Franço, sian que mai dins uno gouvernanço d’irrespounssableta ilimitado que brandis soun flame drapèu de Paris.
La provo majo qu’aquéu centralisme gouvernaire d’aperamount èro uno carènci, se mesurè emé l’anamen de noste païs coustié l’Alemagno descentralisado emé si länder, estat federau, que, tant lèu senti veni la pandemìo, prenguèron cadun la gestioun necito de sis espitau pèr baragna aquéu dangeirous flèu sènso besoun d’espera li burèucrato de Berlin.
En Franço es lou póupre amenistratiéu que restanquè li bòni voulounta.
Dóu tèms que lis Alemand manoubravon, cargavon li masco e multiplicavon li tèst, lou presidènt de Paris prouclamavo soulennamen, lou 16 de mars, uno declaracioun de guerro sènso counèisse l’enemi. Em’ acò falié subre-tout pas descoulounisa nòsti regioun, soulet l’avis d’un ufanous coumitat scientifi parisen coumtavo, falié óubeï is egregi saberu de Paris que sabon tout. Acò es lou cours dóu mounde, e lou brave proufessour marsihés, Raoult, que creseguè, coume en tèms de guerro, que se poudié lèu prene d’iniciativo, ana de-coucho au besoun preissant de sauva de vido sènso espera la labelisacioun di grands erudit dis àutis estùdi en santa publico, se veguè acusa, quàsi coundana pèr soun esperimentacioun que pamens capitavo emé forço mens de mort dóu courounavirus à Marsiho. Te i’anèron d’uno interdicioun à prescriéure si remèdi trop bon marcat anant à l’encountràri dóu cost bèn aussa di medicamen de la flamo endustrìo farmacéutico pèr bèn basti sa fourtuno…

Pamens à dicho d’espert, s’èro toujour tambourina que la Franço èro lou païs que beilejavo lou miés sa medecino, adounc avian pas besoun de masco e pas besoun de tèst, bastavo de se lava li man e d’embarra li vièi…
Aquelo bello ourganisacioun sanitàri centralisado anavo faire mirando emé soun “ principe de precaucioun” e soun “ risco zèro ”, baragno soulido de l’inmoubilisme. Tranquilet, coume toujour dins l’eisagone, fau verifica la legalita dóu travai à mena pèr bèn sougna, valènt-à-dire espepidouna rèn qu’aqui 10 500 lèi, 127 000 decrèt e quicon coume 400 000 tèste reglamentàri vo circulàri. Emai avans que de decida, fau redegi uno noto de sintèsi juridico en prenènt comte di proutoucole esperimentau especifique i règlo de counfourmita. Pièi quouro sias ana sus lou marcat en bousco de vacin, tèst o masco, emai n’i’aguèsse, faudra faire uno rampelado, un apèu d’ofro que se dis, acò dins lou respèt dóu code de la coumando publico fort de si 1747 article.
Vai, se coumpren que la founcioun publico espitaliero, lourdo d’un milioun cènt milo agènt ague un bon proun de persounau amenistatiéu e rèn que lou restant de sougnant.
De-segur coume l’escriguè noste editourialisto marsihés, Franz-Olivier Giesbert, dins lou magasine “ Le point ” :
“ Or, beaucoup des 30 000 morts français du coronavirus sont les victimes de notre organisation sanitaire centralisée, obsolète, caricaturale du tant décrié monde d’avant. Nous leur devons une réforme de fond qui passe par la régionalisation et la suppression des structures aussi superfétatoires que tentaculaires ”.
Vaqui mai lou pica de la daio.

Cercaren pas d’allelouia de Pasco, lou breviàri de Frederi Mistral sus lou federalisme es que mai d’atualita.
“ Ma counvicioun partejado deja pèr quàuquis ome de pensado es que lou felibrige, porto en éu la soulucioun di gràndi questioun poulitico e soucialo que boulegon l’umanita coume poulitico generalo, devèn teni de meme e desira lou sistèmo federau : federacioun di pople, counfederacioun latino e reviéure di prouvinço dins uno naturalo e libro freirejacioun.”
Maiano, 14 de setèmbre 1885

Pièi, la castagno petè quand fuguè legido pèr Amouretti la declaracioun federalisto di jóuini felibre à la taulejado dóu 22 de febrié 1892 :
“ N’avèn proun de nous teisa sus nòstis entencioun federalisto, quouro li centralisaire parisen nous acanon em’ aquelo marrido acusacioun de separatisme. Enfantoulige e nescige ! Levan l’espalo e caminan.
Vaqui perqué, Messiés, davans touto causo reclaman la liberta de nòsti coumuno ; voulèn que devèngon mestresso de sis emplega e de si founcioun essencialo. Voulèn que poscon remanda en soun liò aquéli mistoulin que ié dison souto-prefèt. E saran plus, alouro, li mesquino, saran plus de sìmpli circouscripcioun amenistrativo : auran uno vido vidanto, saran de vertadiéri persouno e, se pòu dire, de maire ispirant à si fiéu li vertu e lis arderóusi passioun…
Nous vèn en òdi tambèn que nòsti coumuno siegon ligado à bóudre segound lou caprice d’un sóudard o d’un quiéu de ploumb. Nàni, Messiés, voulèn que soun acampamen se fague segound sis enclin istouri, ecounoumi e naturau, e pèr parla clar, eterne.
Ges de bestour. Voulèn desengabia, de si gàbi despartamentalo, lis amo di prouvinço que si bèu noum soun encaro pourta pèr tout païs e pèr tóuti : Gascoun, Auvergnas, Bearnés, Dóufinen, Limousin, Roussihounés, Prouvençau e Lengadoucian.”

Mistral manquè pas d’aprouva dins soun journau L’Aiòli n° 55 — Dijòu, 7 de juliet 1892:

Anen plan e acampen bèn

“ Basto, quau mai, quau mens, sus aquelo questioun que couvo, apelas-la coume voudrés, federalisto o regiounalisto, que couvo en Lengadò coume eici en Prouvènço, en Limousin coume en Catalougno e coume vuei dins tóuti li prouvinço de Franco, souto lou noum coumun de Descentralisacioun, cadun deja coumenço de faire si tres pas coume li jougaire de bocho o meme de prene courso coume li courrèire de joio.”

I’a mai d’un siècle qu’acò s’acouvassis dins li mitan felibren…
Pèi óublidaren pas qu’es un marsihés, Gastoun Defferre, que durbiguè lou tai pèr plan-planet descentralisa lou païs emé, en mars 1982, la lèi toucant i dre e liberta di coumuno, di despartamen e di regioun.
Venguè pièi la lèi coustituciounalo toucant l’ourganisacioun descentralisado de la Republico emé pièi d’àutri toucant l’ourganisacioun territourialo.
Dins tout, soubro, aro, quàuqui descouncentracioun amenistrativo mai de descentralisacioun vertadiero n’i’ pas ges.
Li despartamen soun toujour aqui emé si prefèt toumba de Paris e soulet mèstre di liò…
Adounc, nàutri li regiounalisto, fau pas manca lou trin…
La verita, vuei, es dins la bouco d’un óusservaire de l’Ifop, Jirome Fourquet que vèn de publica emé Marìo Gariazzo, “ En immersion. Enquête sur une société confinée ” :
“Et dans ce genre de situation, le centralisme jacobin irrite une part croissante de la population. Cette crise aura signé l’acte de décès de l’État jacobin, qui ne répond plus présent.”

Lou vènt a vira ! Mistral es toujour d’atualita :
“ E quand chasco Prouvènço, e chasco Catalougno, aura d’aquelo sorto recounquist soun ounour, veirés que nòsti vilo redevendran ciéuta ; e mounte noun i’a plus qu’uno póusso prouvincialo, veirés naisse lis art, veirés crèisse li letro, veirés grandi lis ome….” 

Noste presidènt Macron, éu, a senti lou vènt que dins soun discours dóu 14 de jun i’anè de dire :
“ L’organisation de l’État et de notre action doit profondément changer. Tout ne peut pas être décidé si souvent à Paris.”

Saupre s’aquéu vènt vai pourta si proumesso…

 

Bernat Giély

 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat