Mesadié d'enfourmacioun prouvençalo
Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 
 

Editouriau dóu mes de Jun

Faire la mar bello is Anglés

Au noum de la diversita di lengo e di culturo. Coumbat pèr lou francés, es la toco de Glaude Hagège presentado dins soun nouvèu libre.Lou saberu lenguisto, aqueste cop, a subre-tout pòu de la lengo angleso que barrulo aro d’en pertout dins lou mounde e de mai en mai en Franço.
 

De bon verai, l’anglés a pres plaço dins lou mounde dóu travai, resquiho eisa dins la publicita, la musico, li filme, l’enfourmatico, l’internet, basto tout ço qu’es mouderne.
Partènt d’aqui touto meno de gènt bèn branca dins la vido vidanto estalouiron soun gàubi de parla anglés pèr esnoubisme rèn que pèr resta mouderne.
(L’esnobe es adeja un mot d’eila que vòu dire lou courdounié, pièi fuguè uno meno de mot de mesprés pèr aquéli qu’èron en deforo de l’Universita de Cambridge. Pecaire, li courdounié despareisson mai lis esnobe fan flòri).

Adounc pensas un pau, s’à n-aquéli gènt, — n’i’a que tirasson tambèn encò nostre —, ié demandavian de parla patoues coume si grand e rèire grand?
Basto! Es toujour la memo istòri que viro, la recoumenceto.
Fuguè un tèms ounte la lengo franceso èro la lengo dóu Poudé, la lengo di noutable. Se la majo part di gènt d’en bas se n’en garçavon, se n’en troubavo pamens proun pèr parla coume si mèstre, coume li gènt d’en aut.
Es li mémi singe que cambion de lengo tóuti li siècle à l’aflat dóu vènt d’amount.
Glaude Hagège countèmplo acò… Es la tourre de Babèu s’en vai en douliho, la cresian dreissado dins li païs dóu levant, èro bastido en ribo de Tamiso sus de foundamento soulido, cimentado de Basic English. Tout lou restant es que de sablo que resquihon dins l’aigo dóu tèms.

Vai, a resoun : — Li lengo soun bèn mai que d’espèci vivènto. Soun situido au mai prefouns de l’umanita. Uno lengo es tambèn un biais de senti d’imagina e de pensa. Desfèndre soun amo fàci i peril que l’amenaçon, acò coumando de liéura un coumbat. Davans la pretendudo moundialisacioun, la lucho pèr la pluralita di culturo e di lengo es uno formo de l’acioun umano pèr inversa lou cours, apertamen inmancable di causo dóu mounde .
Sian bèn de soun avis, nous autre, pecaire, que luchan pèr sauva nosto lengo, tant soulamen sian pas dóu meme coustat de la barragno.
Soun coumbat pèr lou francés es un coumbat pèr l’esperit, que dis. Coume se lou nautre èro un coumbat pèr inenteligènci.

Mai lou finoche saup que se pòu pas crida au nivèu internaciounau que lou francés dèu èstre sauvo-garda quand l’Estat francés de soun coustat sagatavo si lengo regiounalo.
D’aqui entre aqui, lou fau pas dire, lou fau nega… pamens fai adeja escorno à nòsti gouvernaire, adounc fau leva aquéu descrèdi : — Une condition d’efficacité est que l’Etat neutralise le reproche, stratégiquement habile bien que de mauvaise foi, qui lui est fait parfois à l’étranger, à savoir de réclamer que le français garde son rang international, alors qu’au même moment les langues régionales ont une situation précaire en France.

Sabèn pas ounte trobo la marrido fe dis estrangié que veson que tóuti lis estat d’Éuropo respeiton la Charto éuroupenco di lengo regiounalo e minouritàri e que lou gouvèr francés refuso de l’aplica sus soun terraire.
Belèu qu’aquéu gouvèr, aro, a la petocho, se sènt trop menaça pèr lou lengage anglés, vòu pas se leissa rousiga à l’en-dedins pèr li parla regiounau e partènt d’aqui counsoulido l’unicita de sa lengo, nivello, betouno, aubouro de bàrri, coume l’article 2 de la Coustitucioun que recounèis plus qu’uno lengo pèr la Republico, lou francés.

Bèn segur coumprenèn noste brave lenguisto que repren ço que Frederi Mistral avié deja espremi mai pouëticamen :
— chaque langue est par nature le miroir d’un peuple et de ses représentations.
Mai, se coume l’escriéu, la douminacioun d’uno souleto lengo es uno menaço, nous autre sian menaça pèr lou centralisme lenguisti francés, pèr lou moundialisme anglés, e esperan plus que la revihado dóu lengage chinés…

Adounc, quand, pèr faire viéure la diversita di lengo, Glaude Hagège nous demando de refusa la soumessioun à n-uno souleto lengo que pretendrié li suplanta touto. Restan ne!
Fai de tèms e de tèms que refusan aquelo meno de soumessioun à la lengo de la Republico, mai belèu que se sian engana de lengo, sian pas sus lou meme espigoun de l’escalo di lengage de l’umanita.

 
Bernat Giély
 
 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat