Dins li valèio dóu Piemount desenant, l’idèio que pèr eisèmple, la lengo prouvençalo siegue pas dins la dimensioun óucitano es relega à un pichot caire dóu prouvençalisme que fai lou cant dóu ciéune. Fau ajuda aquéu malancònic aucèu à crèire finalamen à l’identita d’Oc unido, que naturalamen vòu pas dire crèire dins l’unitarita. I’a pas aveni pèr la lengo d’oc sènso uno carriero coumuno, tambèn lis àutri lengo. Quauque plan de travai es deja esta pourta en avans pèr l’assouciacioun piemounteso Gioventura Piemontèisa emé lis assouciacioun óucitano, subre-tout dins la coulabouracioun editourialo e dins lis escàmbi d’enformacioun pèr la proumoucioun di cours à l’escolo. D’àutri liame soun en proujèt pèr espandi aquèsti raport. En foundant aqueste liame, lis assouciacioun se dison de restaura, d’apara li lengo e li literaturo óucitano e piemounteso. Darrié la chausido dis assouciacioun lenguistico, i’a tamben la counsciènci que lou cadre éuroupen a besoun que l’estrategìo culturalo, siegue en sintounìo emé sauvo-gàrdi coumplèto de touto lis identita countinentalo. Au dela di raport entre lis estat naciounau e li regioun, i’a uno carriero que vai direitamen en Éuropo, es aquest parcours, fau èstre ourganisa (en coulabouracioun) pèr lis oubradou culturau, qu’an la poussibleta de counèisse vertadieramen lou terraire.

Roberto Saletta Vau Varacho unoprouvenco@virgilio.it

Nacioun bilengo

Lou tèms vai e vèn e viro coume li gouvernaire de la Republico… Vuei lou tèms s’achavanis, après la raisso d’un Toubon, anan eissuga la chavano d’un Darcos.

Vous ramentas d’aquéu Menistre de la Culturo, un pau faiòu, que pèr plaire à si mèstre, s’esquichè d’uno lèi dins la niue dóu 4 d’avoust de 1994 pèr bèn regibla li clavèu de l’article 2 de la Coustitucioun. Aquelo grandissimo Lèi Toubon repren dins soun article 1 : — Lengo de la Republico en vertu de la Coustitucioun, la lengo franceso es un elemen foundamentau de la persounalita e dóu patrimòni de la Franço. Lou mai resible, aro, es soun article 3 : — Touto iscripcioun vo anóuncio apausado vo facho sus la vìo publico, dins un liò dubert au public o dins un mejan de trasport en coumun e destina à l’enfourmacioun dóu publi dèu èstre fourmula en lengo franceso. D’aquéu tèms tóuti li catau de la Republico nous asseguravon que tout acò èro fa rèn que pèr restanca l’anglés envahissère. Pèr provo un di darnier article, lou 21, de la lèi Toubon dis : — Li dispousicioun de la presènto lèi s’aplicon sènso prejudice de la legislacioun e de la reglamentacion relativo i lengo regiounalo de Franço e s’óupauso pas à soun usage . M’as couiouna quand t’ai vist… L’anglés a countunia de faire flòri d’en pertout, mai lou journau Prouvènço aro s’es fa sermouna pèr noun respèt de la lèi Toubon emé menaço d’emendo… De tout biais l’Internet s’es esquiha dins l’afaire… An degu apoundre uno couiounado de mai : — L’óubligacioun d’emplega lou francés s’impauso qu’i liò que soun fisicamen loucalisa sus lou terraire francés . La telaragno d’Internet s’escapo ansin…pèr leissa uno vìo reialo à l’anglés. Bèn segur, vuei la lèi Toubon s’en vai en douliho… Un nouvèu Menistre, autant faiòu que lou premié, es arriba. Aquéu d’aqui, Savié Darcos, viro brido, a pas d’uiero, escouto soulamen soun mèstre : — Lou presidènt de la Republico m’a douna coume messioun de faire de la Franço uno nacioun bilengo. Sarié esta lou bilenguisme dóu francés emé li lengo regiounalo aurian pica di man. Mai noun, es l’anglés que volon impausa coutrìo emé la lengo de la Republico. Aquelo empego ! Ounte a passa l’article 2, vouta à bèl esprèssi pèr foro-bandi l’anglés? Li tèms an chanja… Lou Savié Darcos es bèl e bèn a l’obro : — Perqué pas ourganisa de vesiò-counferènci à d’ouro fisso pèr dialouga em’ un proufessour o un group d’enfant que se trobon en Angloterro ? Fau ametre que la lengo que tout lou mounde n’a besoun, es l’anglés, e que meteguessian lou paquet aqui subre. Presentarai moun proujèt sus aquéu sujèt à l’autouno. Basto, la Franço es aro uno nacioun bilengo. L’anglés e lou francés soun li souleto lengo de la Republico. Nous autre countunian de parla prouvençau… nous an fa aprene lou francés…mai aro nous dison que l’anglés es mai utile pèr tout lou mounde… Anan i perdre noste latin. Bernat Giély