Mesadié d'enfourmacioun prouvençalo
Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes d'óutobre

“Li lengo regiounalo intron en campagno”

Es pas la giroueto que viro, es lou vènt, adounc voutaren pèr l’òli e faren l’aiòli…

Basto! la campagno pèr l’eleicioun dóu presidènt de la Republico a coumença e d’ùni candidat se soun óuficialamen declara, fau tre aro metre lou fèrri au fiò pèr saupre se nosto lengo es de preserva vo noun…

Coume se dis aro, li proumiés elemen de responso, nous vènon d’arriba de Prouvènço.
Avisas-vous qu’aquest estiéu, à la fin d’avoust, à Mouans-Sartous, se tenié lou recampamen de la federacioun di partit pouliti regiounalisto, “Régions et Peuples Solidaires” que reünis l’Unioun Demoucratico Bretouno, lou Partitu di a Nazione Corsa, Counvergènci Demoucratico de Catalougno e Esquerra Republicana de Catalunya, lou Partit Nationalisto Basque e Eusko Alkartasuna, lou Mouvamen Regioun Savoìo e lou partit alsacian Unser Land e bèn-segur lou Partit óucitan.

La questioun lenguistico èro bèn segur à l’ordre dóu jour. Se la moudificacioun de l’article 2 de la Coustitucioun pèr pas leissa lou francés soulet coume lengo de la Republico fai l’unanimita, la meso en plaço d’uno lèi sèmblo pas trencado, mai la ratificacioun de la Charto éuroupenco di lengo minouritàri es toujour revendicado. Aquelo revendicacioun es tambèn au prougramo d’Éuropo Ecoulougìo Li Verd que sa candidato à la presidènci de la Republico, Eva Joly, èro aqui presènto e faguè mirando dins uno de si dicho dóu 27 d’avoust:

Lou regiounalisme e l'ecoulougìo soun de vièi coumplice!
Tóuti aquéli coumbat temóunion à soun biais dóu role decisiéu dis ecoulougisto despièi trento an, noun soulamen coume lançaire d'alerto, mai tambèn coume pourtaire de soulucioun.
Pènse i militant de l'Unioun demoucratico bretouno que se soun batu pèr preserva Plogoff.
Pènse i militant óucitan que se soun leva pèr lucha contro l'implantacioun dóu camp militàri au Larzac.
Pènse i militant alsacian qu'an lucha demié li proumié contro la centralo de Fessenheim. Li regiounalisto soun esta emé lis ecoulougisto de primadié. Devèn aro trasfourma l'assai e prepausa de soulucioun pèr metre l'ecoulougìo au poudé dins li regioun e à Paris.
Anan mena ensèn uno bello campagno. Sara l'óucasioun de metre en avans de tèmo coumun coume pèr eisèmple la prèsso en comte di lengo e culturo regiounalo.
Se siéu elegido, revendrai sus l'article 2 de la coustitucioun, adóuta en 2008, qu'es uno engano. En liogo de recounèisse la charto éuroupenco di lengo regiounalo, lou gouvèr Sarkozy/Fillon a fach adóuta uno vago fraso "Li lengo regiounalo apartenon au patrimòni de la Franço"
Avoue que pèr ma part, nascudo estrangiero e aguènt aprés la lengo franceso coume uno lengo magnifico e desirado, trobe curious de supausa qu'un article de lèi, fuguèsse de la coustitucioun, posque encaro èstre utile à proutegi la lengo de Molière sus soun liò de neissènço.
Pòu servi qu'à faire peri d'àutri lengo, à redurre lou bilenguisme coume on voudrié redurre la binaciounalita. Alor que lou bilengisme, coume la binaciounalita, es uno chanço e uno richesso.
En mai, lou counsèu coustituciounau a counsidera lou 20 de mai passa qu'aquel article creavo pas ges de dre en favour di lengo regiounalo. Se siéu elegido, revendrai sus aquelo injustiço. Proupousarai la recouneissènço di lengo e culturo regiounalo…

Segur que lis aparaire di lengo regiounalo an pas de se plagne de la candidato di Verd.

Aquéu cop d’ur pèr li regiounalisto, fuguè un cop dur pèr li jacoubin. Desagradè tant à-n-un deputa, rèire-menistre, B. Debré, que lachè tout soun verin d’un cop de lengo franchimando pèr quàsi crida au crime.

La fau legi en entié pèr n’en souspesa tout lou couiounige :

Madamo Eva Joly,
Uno fes encaro, mai coumtan plus, avès… resquiha !
Quente besoun avias d'afourti que falié, en Franço, lucha contro l'egemounisme de la lengo franceso, que falié dounc redouna vido i lengo regiounalo ? Quento idèio nèscìo ! Veici Eva-la-rouge qu'entènd reveni sus 500 an d'istòri, que remando Francés 1ié ratura l'ourdounanço de Villers Cotterêts (pèr vosto perfèto memòri, 1539). Acò es pas forço serious, ié perdès encaro un pau de credibleta. Mai quau vous counsèio ?
Vaqui dounc la Franço espetado en regioun quasimen autounomo parlant uno lengo diferènto lis uno dis autro. Un trin partènt de Paris anant en Bretagno (sud) traversant uno vo dos regioun (la regioun autounomo de Paris, la regioun autounomo di bord de Lèiro pièi la Bretagno) dèurié agué de countourroulaire parlant dos lengo (parèis que lou francés lou mai pur es aquéu di bord de Lèiro). Atire vosto atencioun, Madamo Eva Joly, sus li dificulta pèr recruta un countourroulaire poudènt assegura la ligno Paris/Sant-Jan-de-Lus : ié faudrié parla lou tourangèu, lou peitavin,lou santoungés, lou gascoun, lou biarnés emai lou basque ! Bonjour lou service public!!! Lou tèms de baia lis endicacioun dins chasco lengo, lou trin aura deja aten soun terminus. Que mai es, aguènt après lou louren, l'alsacian, lou gavot e lou prouvençau o lou picard e lou chti… en brèu, doune pas dous an avans que li anóuncio, coume lis avian siegon difusido dins un anglés aproussimatiéu.
Madamo, ço que disès a pas ges de sèns e devèn meme dangeirous. Perqué n'en voulès au francés ? Pèr demagougìo après agué passa de vacanço ounte vòsti vesin de l'isclo de Grois vous an inicia au bretoun ? Pèr ço qu'es souto l'Ancian Regime qu'es estado signado l'ourdounanço de Villers Cotterêts ?
Lou francés es la lengo de tóuti li Francés d'ounte que vèngon. Darrié voste bestige s'escound un autre dangié. Lis estrangié que voudrien veni encò nostre, s'integra, quento lengo devrien parla ? Garda la siéuno e resta entre éli, chausi uno lengo regiounalo e plus boulega en Franço de pòu de pas coumprene lis àutri lengo dis àutri regioun ? E li Francés faudrié qu'aprengon uno vo dos lengo regiounalo mai quand aprendran l'anglés o lou chinés ? Sarié forço ié demanda !
Madamo Eva Joly, noun soulamen ço que disès a ges de sèns mai es dangeirous. Pèr vosto dialeitico e vòsti proujèt (fumous, coume à chasque cop) entendès brisa noste païs, interdire soun raiounamen à l'estrangié, penalisa nòsti councitouien. En dous mot es estupide e criminau.
N'en sias pas à voste cop d'assai e me demande se li Verd vous seguisson vertadieramen. Imagine que van lèu lèu se lassa de vòsti foucado incountourroulado. Estènt que tastas pas lou francés, leissas-me vous dire en latin : “errare humanum est, perseverare diabolicum”.
Pamens, se vous entestas à persegui vòsti sourtido, i'a un ditoun (francés, vouguès me n'escusa) que vous counvide à medita : — Avans que de parla, viras 7 cop vosto lengo dins vosto bouco…

L’ase se counèis is auriho e lou foui au parla.
(Prouvèrbi prouvençau)

Fau pas s’encagna, aquel ome sara pas jamai candidat :
Vau mai lou leissa mechous que de ié derraba lou nas.
(Prouvèrbi prouvençau)

Mai mèfi, es un fort de bras, se li gènt de soun partit l’escouton… Ai ! qu’acò es fort !

Avalisco ! Avèn pas encaro l’avejaire de tóuti li candidat, mai sabèn tre aro perqué faudra manifesta lou 31 de mars à Toulouso pèr la defènso di lengo regiounalo, e faire entèndre au futur presidènt de la Republico que sian toujour aqui emé noste parla en bouco.

 
Bernard Giély
 
 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 
 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat